Halogeniden

Klasse 3 Halogeniden

Vitrine 5 bevat de halogeniden (of haliden) Dit is de verzamelnaam voor alle zouten die een verbinding tussen een metaal en een halogeen zijn. In de organische chemie wordt de benaming gebruikt voor verbindingen waarin een waterstofatoom vervangen is door een halogeen-atoom. Eenvoudige verbindingen van metalen met halogenen worden halogeniden genoemd. Daarnaast vormen fluor en chloor nog een (ondergeschikt) bestanddeel van o.a. vele silicaten en fosfaten.

Elke ton (1000 kg.) gesteente van de aardkorst bevat 650 gram fluor, 200 gram chloor, 2 gram broom en 0,2 gram jodium. Zeewater is rijk aan zouten en vooral aan het halogenide natriumchloride, maar is tegelijkertijd zeer arm aan fluor, vergeleken met gesteenten.

Interessant is ook het gehalte aan halogenen in de biosfeer. Jodium is een essentieel spoorelement, dat zorgt voor een goede werking van de schildklier. Fluor is vooral van belang voor de tanden en botten. Natriumfluoride is een bestanddeel van bijna elke tandpasta. Als je stukjes groene, gele, blauwe, violette of roze fluoriet zou smelten of zou oplossen, dan krijg je een kleurloze oplossing of smelt. De kleur is verdwenen. Dat klopt ook, want de diverse kleuren van fluoriet zijn gekoppeld aan eigenschappen van de kristallen van fluoriet. De kleuren zijn niet afkomstig van pigmenten of bijmengsels.

Fluoriet (CaF₂) wordt gebruikt bij de productie van ijzer en staal (hoogovens), glas en keramische industrie, ook licht het blauwpaars op onder ultraviolet licht.

De elementen fluor, chloor , broom en jodium worden samengevat als halogenen wat Grieks is voor zoutvormers. Deze elementen zijn uiterst reactief en vormen verbindingen met alle andere elementen die ze op hun pad tegenkomen. In de natuur vinden we ze niet als vrije elementen maar als verbindingen met een of enkele metalen. De bekendste onder de mineralenverzamelaars is waarschijnlijk fluoriet maar ook keukenzout behoord tot deze groep.

Fluoride is een aanduiding voor het anion van fluor (F−). Fluoriden zijn verbindingen van fluor met één ander element, doorgaans zouten, maar in ruimere zin worden alle verbindingen (anorganische en organische) die het element bevatten aangeduid als fluoriden

Er zijn talrijke fluoriden bekend. Waterstoffluoride, cryoliet, calciumfluoride en natriumfluoride worden veel gebruikt in de industrie; die laatste is ook een van de fluoriden die in tandpasta verwerkt wordt.

Het verschijnsel fluorescentie is voor het eerst bij fluoriet bestudeerd en is hiernaar genoemd. Het mineraal moet niet verward worden met veldspaat, dat een tectosilicaat is.

Het mineraal fluoriet of vloeispaat is calciumfluoride met de chemische formule CaF₂. In zuivere vorm is het kleurloos, maar afhankelijk van de sporenelementen (veelal transitiemetalen) die het bevat kan het verschillende kleuren hebben. Sommige specimina zijn amethistachtig, andere groen, geel of blauw en soms zelfs rood. De gemiddelde dichtheid van fluoriet is 3,13 en de hardheid is 4.
Het mineraal atacamiet is een koper-chloor-hydroxide met de chemische formule Cu₂Cl(OH)₃. De kleur van het mineraal is doorgaans donkergroen. Atacamiet is een relatief zeldzaam mineraal, hoofdzakelijk bestaande uit kopermineralen die in droge klimaten geoxideerd worden. Het werd voor het eerst gevonden in de Atacamawoestijn in Chili. De naam werd gegeven door D. De Gallizen in 1801.

Kryoliet (Na₃AlF₆, natriumhexafluoroaluminaat, cryoliet) is een tamelijk zeldzaam mineraal dat slechts van enkele plekken op de wereld bekend is. Kryoliet komt voor als glasachtige mineraal met tinten van kleurloos of wit tot roodachtig of grijs-zwart. De kristalvorm is prismatisch monoklien. De hardheid is 2,5 tot 3 op de schaal van Mohs en de dichtheid 2,95 tot 3,00. Kryoliet is doorschijnend tot transparant met een bijzonder lage brekingsindex. De waarden voor de brekingsindex liggen in het bereik van 1,3385 tot 1,34, dus heel dicht bij die van water. Ondergedompeld in water is kryoliet daardoor praktisch onzichtbaar. Kryoliet wordt gebruikt in de winning van aluminium uit bauxiet.

Sellaiet is een zeldzaam magnesiumfluoride mineraal met de formule MgF₂. Het kan vezelig zijn en als stralen voorkomen. Het heeft een hardheid van Mohs van 5 tot 6 en een soortelijk gewicht van 2,97 tot 3,15. Brekingsindex waarden zijn 1,378 en1,390. Het onaanzienlijke mineraal werd echter jaren geleden in relatief grote hoeveelheden in de bekende groeve Clara, Zwarte Woud, aangetroffen.

Gearksutiet CaAl(OH,F)₅·H₂O, is een mineraal uit de kryolietgroep, dat pseudomorfosen naar fluoriet vormt.

Het verschijnsel fluorescentie is voor het eerst bij fluoriet bestudeerd en is hiernaar genoemd. Het mineraal moet niet verward worden met veldspaat, dat een tectosilicaat is.